Tytułem wstępu...
Znajdujemy się w trudnych czasach pandemii choroby wywoływanej przez koronawirusa, ale przecież w ponad stuletniej historii naszego Uniwersytetu były już wcześniej momenty niezwykle dramatyczne, tragiczne. Uniwersytet przetrwał II wojnę światową, a także stan wojenny lat osiemdziesiątych XX wieku. Jestem przekonany, że również obecny czas zawieszenia działalności przetrwamy jako uniwersytet, czyli instytucja, która wypełnia dwa podstawowe zadania – prowadzi badania naukowe i na ich podstawie kształci studentów.
„Jest wspólnotą nauczających i nauczanych, przy czym pod mianem nauczanych rozumiem różne grupy osób zdobywających wykształcenie na naszym Uniwersytecie, a więc zarówno studentki i studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych, doktorantki i doktorantów, jak również słuchaczki i słuchaczy studiów podyplomowych, uniwersytetu otwartego i uniwersytetu III wieku. Uniwersytet nie byłby uniwersytetem, gdyby zabrakło w nim nauczanych. Bez studentów nie będzie uniwersytetu, dlatego większość naszych działań w okresie pandemii jest nastawionych na to, by zapewnić bezpieczeństwo i zdrowie, a także stabilność pracy i kształcenia nie tylko pracownikom, ale także, może nawet przede wszystkim, naszym studentom.”
– Prof. UAM dr hab. Andrzej Lesicki, Rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
UAM w obliczu e-learningu
Victoria Leszczyńska: Panie Rektorze, studenci UAM już od miesiąca uczą się zdalnie. Czy po tym czasie może Pan stwierdzić, że nauczanie online zrodziło jakiekolwiek problemy logistyczne z prowadzeniem przedmiotów, czy raczej zarówno studenci, jak i wykładowcy szybko zaadaptowali się do nowej sytuacji?
Andrzej Lesicki: Uniwersytet nasz przygotowywał się do nauczania na odległość już od wielu lat nie dlatego, że przewidywaliśmy okoliczności, w jakich się teraz znajdujemy, ale dlatego, że wizja przyszłości musiała uwzględniać rozwój metod nauczania podążających także w kierunku zdalnego nauczania. Prof. Marek Nawrocki, mój prorektor, wraz z grupą pracowników uniwersyteckiego Centrum Informatycznego przygotowywał nas do zdalnej formy nauczania m.in. przez zakup odpowiedniego oprogramowania i sprzętu, dlatego przejście na zdalne nauczanie, do jakiego doszło 11 marca bieżącego roku, zaszło stosunkowo łatwo. Nie chcę powiedzieć, że nie było żadnych problemów, bo były, ale z pewnością wielu z nich udało się uniknąć. Dzięki nauczycielom, którzy podjęli – powiedziałbym z dużym entuzjazmem – trud szybkiego przygotowania nauczania na odległość, ale przede wszystkim dzięki studentom, którzy z dużym zaangażowaniem przystąpili do tej formy nauczania. Zdalne nauczanie prowadzone jest na wszystkich wydziałach i na wszystkich kierunkach studiów. Oczywiście nie wszystkie przedmioty mogą być nauczane zdalnie lub też nie w przypadku każdego przedmiotu nauczanie zdalne było możliwe do wprowadzenia.
V: Czy sądzi Pan, że obecna sytuacja przyczyni się do tego, że część wykładowców postanowi przenieść swoje zajęcia do świata wirtualnego?
AL: Wiele zmian w naszej działalności wywołanych dostosowaniem się do obecnej sytuacji może się okazać bardziej trwałe niż sobie to wyobrażamy. Jeśli powiedziałem wcześniej, że UAM przygotowywał się do nauczania na odległość, to znaczy, że zakładaliśmy, iż część naszych zadań dydaktycznych będzie właśnie tak realizowana. Trochę to przejście na nową formę nauczania zostało przyspieszone przez okoliczności zawieszenia zajęć wobec pandemii, zatem jest wielce prawdopodobne, że ten wirtualny świat okaże się częściej wykorzystywanym w naszym nauczaniu. Jednakże jestem tak samo przekonany, że wrócimy do tradycyjnych form nauczania związanych z bezpośrednim kontaktem nauczycieli i studentów, bo jego nie da się przecież zastąpić. Bezpośredni kontakt uczeń – mistrz ma nie tylko długą tradycję i niekwestionowany urok, ale przede wszystkim olbrzymie zalety
Prognozy na przyszłość
V: Wskaźnik zakażeń koronawirusem nieustannie rośnie, w związku z czym, jeżeli nie będzie możliwości powrotu na uczelnie w najbliższych tygodniach, to czy sesja letnia w całości zostanie przeprowadzona online? Czy raczej studenci mogą się spodziewać wydłużenia roku akademickiego, a także późniejszych egzaminów, np. we wrześniu?
AL: Bardzo trudno mi odpowiedzieć precyzyjnie na to pytanie, ponieważ nie wiem, jak sytuacja będzie się rozwijać. Sygnały płynące ze świata, codzienne informacje o wzroście osób zarażonych w Polsce nie pozwalają na łatwe prognozowanie. Chcę jednak zdecydowanie podkreślić, że zrobimy wszystko, by studentom umożliwić nie tylko ukończenie roku studiów, na którym się znajdują, ale również zapewnić kilkutygodniowy odpoczynek od zajęć dydaktycznych w okresie letnim. Rok akademicki 2019/2020 trwa do 30 września i musimy znaleźć rozwiązanie, które pozwoli nam w tym czasie te zamierzenia zrealizować.
V: Zaniepokojeni stanem zawieszenia zajęć na uczelni są przede wszystkim studenci, którzy w najbliższym czasie mają mieć obrony prac dyplomowych. Przed niektórymi ostatnie egzaminy, w tym egzaminy komisyjne lub wynikające z powtarzania przedmiotów. Czy tych egzaminów studenci również mogą spodziewać się w wersji online, czy UAM będzie starał się, przy spełnieniu wszystkich wymogów bezpieczeństwa, przeprowadzić egzaminy w wersji tradycyjnej?
AL: Piszę te słowa 21 kwietnia 2020 roku, a więc w dniu, w którym ogłoszone zostało zarządzenie rektora nr 442/2019/2020 „w sprawie trybu przeprowadzania oraz organizacji egzaminów dyplomowych w okresie zawieszenia zajęć dydaktycznych w trybie tradycyjnym z powodu zagrożenia zakażeniem wirusem SARS-CoV-2”. Zatem wiadomo, że obrony prac dyplomowych są już możliwe. Najpierw jednak musimy sprawdzić, czy wszędzie będą spełnione warunki do ich prawidłowego przeprowadzenia. Przed nami również kolejne wyzwanie, mianowicie zaległe egzaminy z sesji zimowej i egzaminy nadchodzącej sesji letniej. Jeśli stan epidemii będzie się utrzymywał przez kolejnych kilka tygodni, to i takie egzaminy trzeba będzie przeprowadzić zdalnie. Zapewniam, że w zespole rektorskim pracujemy już nad możliwymi rozwiązaniami tych kwestii.
Kwestie rekrutacji na studia
V: Według Pana Rektora, kiedy przyszli studenci Uniwersytetu mogą się spodziewać rekrutacji na studia – zarówno I jak i II stopnia? A także, patrząc z punktu widzenia obecnej sytuacji, kiedy rozpoczną pierwsze zajęcia w murach UAM w roku akademickim 2020/21?
AL: Drodzy Państwo, jedno wydaje się pewne, nowy rok akademicki rozpocznie się 1 października 2020 roku. Trudniej oczywiście odpowiedzieć na pytanie, jak będzie wyglądał. Jeśli jednak stworzyliśmy studentom możliwość zdawania egzaminów dyplomowych, to oznacza, że będą absolwenci studiów licencjackich, spośród których zrekrutujemy studentów studiów II stopnia. Oczywiście trudniej przewidywać, jak i kiedy będzie przeprowadzona rekrutacja na studia I stopnia w sytuacji, gdy nie jest dokładnie wiadome, kiedy odbędą się tegoroczne egzaminy maturalne. Jestem przekonany, że się odbędą. Wtedy i rekrutacja na I rok studiów licencjackich lub jednolitych magisterskich będzie możliwa.
V: Myśli Pan, że pandemia wpłynie na ilość chętnych na podjęcie studiów na uczelniach wyższych w tym roku?
AL: Utrudnienia w podróżowaniu mogą spowodować większe zainteresowanie podjęciem studiów w Polsce, ale oczywiście tak samo mogą ograniczyć liczbę chętnych obcokrajowców do studiowania w naszym kraju. Żyjemy w czasie niżu demograficznego w naszym kraju, niemniej biorąc pod uwagę rekrutację na studia w latach ubiegłych, nie spodziewam się bardzo dużego spadku liczby studiujących, choć zapewne jest on prawdopodobny. Pamiętajmy jednak o tym, że jako uczelnia badawcza musimy planować obniżenie liczby studentów przypadających na nauczyciela akademickiego.
Wymiany międzynarodowe
V: Obecnie zamknięte są granice kraju. Czy według Pana po powrocie do normalności studiowanie na zagranicznych uczelniach w ramach programu Erasmus+ będzie wymagało od studentów spełnienia większej ilości kwestii formalnych?
AL: Jednym z najbardziej radosnych przeżyć w moim życiu było wejście Polski do Unii Europejskiej i będące następstwem tego znalezienie się naszego kraju w tzw. strefie Schengen. Wiązało się to ze zniknięciem w Europie (przynajmniej tych unijnych) granic. Mam nadzieję, że jako społeczeństwo nie dopuścimy do tego, by rozwiązania wprowadzone na czas pandemii miały obowiązywać po jej ustąpieniu. Powrót do normalności rozumiem jako powrót do tych samych warunków podróżowania i studiowania, także w ramach programu Erasmus+, jak przed pandemią.
Życie uniwersyteckie w czasach pandemii
V: Załóżmy, że pandemia będzie się dalej rozwijać, a powrót na uczelnie nie będzie możliwy do końca semestru letniego. Jak w tej sytuacji powinni postąpić studenci, którzy nie mogli zadeklarować udziału w zajęciach online, ponieważ nie spełniają wymogów technicznych? Czy powinni się spodziewać udziału w indywidualnych zajęciach w okresie wakacyjnym?
AL: Tak naprawdę to problem nie studentów, tylko uczelni. Musimy znaleźć rozwiązanie, które nie wykluczy takich studentów ze studiowania. Mówiłem już o tym, że wakacje w tym roku będą. Może skrócone, ale będą. Odrabianie zajęć to jedna z możliwości, ale nie jedyna. Można na przykład przenieść część zajęć na następne lata.
V: Czas pandemii to wyjątkowo trudny moment dla wszystkich. Jaką radę dałby Pan studentom w tej sytuacji?
AL: Przede wszystkim należy myśleć optymistycznie i cieszyć się urokami młodzieńczych lat, jednego z najpiękniejszych etapów waszego życia (bo może nie zdajecie sobie sprawy, ale tak po latach będziecie wspominać lata studiów). Ale trzeba też być rozważnym, dbać o bezpieczeństwo swoje iswoich bliskich a także pamiętać o tych, którzy mogą potrzebować naszej pomocy. Zawsze trzeba szukać też pozytywnych stron. Trudny czas pandemii może przecież zaowocować rozwojem nowych form działania i współpracy, uczyć wzajemnego szacunku i solidarności. Życzyłbym sobie i Państwu, abyśmy umieli go wykorzystać dla naszego wspólnego dobra.
Zdjęcia: wikipedia.org
