Karol Marks a klasy społeczne
Do jednego z czołowych i bodaj najbardziej znanych przedstawicieli koncepcji ekonomiczno-społecznych należy zaliczyć Karola Marksa. Uważał on, że klasy społeczne istnieją od momentu powstania państwa, rozwoju techniki oraz wytworzenia prywatnej własności środków produkcji. W tak rozumianej koncepcji klasowej decydującym czynnikiem o przynależności do klasy społecznej jest stan posiadania środków produkcji lub jego brak. Według Marksa pojawienie się tak skonstruowanych dwóch grup prowadzi do nieustannego konfliktu interesów między klasą posiadającą a klasą robotniczą. W wyniku ciągłego stanu napięcia i tarć między nimi nieuchronna jest tzw. walka klas na tle politycznym, ideologicznym, a zwłaszcza ekonomicznym czego skutkiem jest krwawa rewolucja przeprowadzona przez klasę robotniczą w celu wyzwolenia się spod dominacji klasy posiadającej, w wyniku której powstać miało społeczeństwo najpierw socjalistyczne, a później bezklasowe komunistyczne.
Ta sama koncepcja, inny punkt widzenia - Max Webber
Webber w swoich rozważaniach nad istnieniem i funkcjonowaniem klas społecznych wprowadza bardziej złożony społecznie konspekt niż ten prezentowany przez Karola Marksa. Dla Niemca determinantem przynależenia do klasy społecznej nie jest prosty podział na posiadacza i robotnika. Bardziej wieloelementowy system przewidujący różną skalę dostępu do szans, towarów czy usług wytwarza w sposób naturalny klasy społeczne skupiające w swoich szeregach osoby posiadające zbliżone do siebie ów kategorie dostępu. „Tak więc w myśl koncepcji Webbera o klasie można mówić wtedy, gdy istnieje wspólny dla wielu ludzi element determinujący ich szanse życiowe” – Jakub Sobczak. Ponadto Webber wprowadza w swoich rozważaniach kategorię stanów, która nierozłącznie związane są z klasą, i tylko biorąc na świecznik oba te pojęcia, można sprawnie definiować społeczny podział. Podczas gdy wyznacznikiem przynależności do klasy jest pozycja w systemie gospodarczym, tak o przynależności do grupy stanowej decyduje umiejętność skutecznego roszczenia praw do władzy i pozycji monopolistycznej w ramach struktur społecznych.
Funkcjonalne teorie klas społecznych
Podstawową różnicą, jaką przejawiają przedstawiciele tego nurtu, jest brak rozgraniczenia między ujęciem klasowym, rozumianym jako podział ekonomiczny, a stratyfikacją, czyli poziomowaniem społecznym pozostającym ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania obejmującym pięć kategorii: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie oraz zdrowie. Keitha Davis i Wilbert Moore są twórcami przynależnej do funkcjonalnej teorii klas społecznych, teorii uwarstwienia. Odmienność ich postrzegania problemu polega na pojmowaniu społeczeństwa jako systemu, w którym każdy przyjmuje konkretne pozycje i zadania w strukturze społecznej. Zadaniem społeczeństwa jest odpowiednie motywowanie poszczególnych jego komponentów tak, aby chciały one zachować swoją pozycję. Naturalne w tej koncepcji jest stwierdzenie, że nierównomierny podział korzyści jest sprawiedliwy ze względu na poziom skomplikowania wymaganych do osiągania celów zdolności i talentów. Niemniej jednak zauważają oni, że kluczowe jest zapewnienie możliwości rywalizacji między pozycjami bardziej i mniej doniosłymi. Jeśli mielibyśmy dokonać hierarchizacji funkcjonalności pozycji społecznych, to kluczowym do tego narzędziem będzie zadanie sobie pytania, w jakim stopniu dana pozycja może być zastąpiona? Ważne są te pozycje, które ciężko zastąpić, a im ciężej ze względu na wykształcenie i talent zastąpić jakąś pozycję, tym ważniejsza się ona staje.
Podsumowanie
Powstałe ponad 200 lat temu pojęcie znacznie zmieniało swoje znaczenie na przestrzeni lat. Kształtowane było przez prądy filozoficzne i nurty polityczne ówcześnie dominujące w społeczeństwie. Definicje tworzone przez filozofów i teoretyków często znajdowały swoje umocowanie w próbie usystematyzowania konkretnego światopoglądu. Klasa należy do kategorii pojęć „płynnych”. W innych czasach żyli Keitha Davis i Wilbert Moore czy Karol Marks a inne mamy obecnie. Pojęcie klas zmienia się wraz ze zmianami polityczno-społeczno-gospodarczymi. Determinanty te w sposób kategoryczny wpływają na postrzeganie pojęć, jakimi są klasa i warstwa. Przedstawione powyżej przykłady rozumowania tych dwóch zjawisk pokazują, że możliwość ich postrzegania i interpretacji jest różna i zmienna.
